Eng
lish
Kontakt
Išči
Meni
Tečaji za odrasle
Izpiti
Knjige
Za otroke
Na tujih univerzah
Seminar SJLK
Simpozij obdobja
Izobraževanja za učitelje
Obdobja 42_listanje:
1
2-3
4-5
6-7
8-9
10-11
12-13
14-15
16-17
18-19
20-21
22-23
24-25
26-27
28-29
30-31
32-33
34-35
36-37
38-39
40-41
42-43
44-45
46-47
48-49
50-51
52-53
54-55
56-57
58-59
60-61
62-63
64-65
66-67
68-69
70-71
72-73
74-75
76-77
78-79
80-81
82-83
84-85
86-87
88-89
90-91
92-93
94-95
96-97
98-99
100-101
102-103
104-105
106-107
108-109
110-111
112-113
114-115
116-117
118-119
120-121
122-123
124-125
126-127
128-129
130-131
132-133
134-135
136-137
138-139
140-141
142-143
144-145
146-147
148-149
150-151
152-153
154-155
156-157
158-159
160-161
162-163
164-165
166-167
168-169
170-171
172-173
174-175
176-177
178-179
180-181
182-183
184-185
186-187
188-189
190-191
192-193
194-195
196-197
198-199
200-201
202-203
204-205
206-207
208-209
210-211
212-213
214-215
216-217
218-219
220-221
222-223
224-225
226-227
228-229
230-231
232-233
234-235
236-237
238-239
240-241
242-243
244-245
246-247
248-249
250-251
252-253
254-255
256-257
258-259
260-261
262-263
264-265
266-267
268-269
270-271
272-273
274-275
276-277
278-279
280-281
282-283
284-285
286-287
288-289
290-291
292-293
294-295
296-297
298-299
300-301
302-303
304-305
306-307
308-309
310-311
312-313
314-315
316-317
318-319
320-321
322-323
324-325
326-327
328-329
330-331
332-333
334-335
336-337
338-339
340-341
342-343
344-345
346-347
348-349
350-351
352-353
354-355
356-357
358-359
360-361
362-363
364-365
366-367
368-369
370-371
372-373
374-375
376-377
378-379
380-381
382-383
384-385
386-387
388-389
390-391
392-393
394-395
396-397
398-399
400-401
402-403
404-405
406-407
408-409
410-411
412-413
414-415
416-417
418-419
420-421
422-423
424-425
426
Simpozij OBDOBJA 42 nacji i walki przeciw nierównemu statusowi pewnych narodów (Druškovič 2005: 50–51) wywoływało dyskomfort najpierw u władz austro-węgierskich, następnie u niemieckich, które zajęły teren Słowenii na początku drugiej wojny światowej, jak i u władz serbskich, wokół których po pierwszej i drugiej wojnie ustanowiono Jugosławię. Wymienione podmioty państwowe częściowo utrwaliły tradycję przemilczenia twórczości Prežihova ze względu na jej słoweńskie treści »tożsamościowe«. W przypadku Doberdoba sam autor podał w tytule, że jest to »powieść wojenna narodu słoweńskiego«, co implikowało jej standardowy odbiór jako literatury autobiograifcznej, pamiętnikarskiej, historycznej i realistycznej. Z tego powodu przez długi czas nikt nie szukał w tekście nowości, nie oceniał w niej »prisotnost ali odsotnost ifktivnega«, tym bardziej nie zaliczał literackiej próby autora do modernistycznego lub awangardowego eksperymentu (Hladnik 2009: 26–27). Tradycyjnie uważa się, że realistyczne odwzorowanie zdarzeń stanowi najwyższą wartość powieści militarnych. Często czytamy literaturę wojenną z pomocą ekspertów w mundurach, rozkładamy podczas lektury frontowe mapy i przytaczamy bitewne fakty. Należy w tym miejscu przywołać artykuł badacza słoweńskiego realizmu Franca Zadravca, który konstatuje, że żywy kontakt pisarza z rzeczywistością – z perspektywy świadka – prowadzi właściwie do napisania utworu realistycznego (Zadravec 1960: 10). Rozwijając myśl Zadravca, łatwo sformułować hipotezę, że Voranc Prežihov jako świadek walk pod Doberdobem mógłby stworzyć tekst czysto dokumentalny, gdyby wyznaczył sobie taki cel. Wyjątkowo ważna jest więc odpowiedź na pytanie, jaki cel przyświecał pisarzowi przy pisaniu powieści Doberdob. Czy tylko realistyczne pokazanie »tradycyjnych prawd« wojny, pełnej tragizmu, krwi, śmierci? Dotychczasowe próby interpretacyjne, jak się wydaje, nie wykraczają poza tę konwencjonalną percepcję. Cenimy prawdę świadków wojny, ale chodzi nam jednak o autorską koncepcję prezentacji tych tragicznych wydarzeń, ich interpretację literacką, ponieważ historia literatury składa się nie tyle z faktów i form, ile z pewnych idei (Hamel 2014: 17). Podobnie w naszej interpretacji weźmiemy pod uwagę, że powieść Doberdob Prežihova to nie tylko werystyczne odzwierciedlenie kataklizmu pierwszej wojny światowej, lecz także literacka forma tej ifksacji, posiadająca cel i niełatwą do odkrycia ideę. Poszukiwanie prawdziwej idei autorskiej Doberdoba skłania nas do tradycyjnych pytań o rozróżnienie i napięcie pomiędzy faktem a ifkcją, prawdą a zmyśleniem. Naszym zdaniem idea powieści nie zawiera się jednak w sugestywnym wersie ze słoweńskiej pieśni ludowej: »Doberdob – slovenskih fantov grob«. Ważką wartością powieści Doberdob Prežihova jest to, że stanowi ona nie tylko ważne i na prawach autentyzmu opisane świadectwo starć wojennych, ale jest również 1 ciekawym przykładem starcia historii z literaturą. Naszą interpretację będziemy wywodzić z hybrydy faktu z twórczością, z przenikania »ducha do mięsa«, szukając w tekście słoweńskiego pisarza nie tyle autentyzmu wojennego, ile symboli, metafor, przemyśleń autora. Mimo że on sam był przecież uczestnikiem słynnego alpejskiego 1 W zbiorze esejów Marii Janion (2007: 5) o wojnie spotykamy się z jej rozważaniami o starciu historii z teatrem, tu jednak rozwijamy tę myśl w stronę literatury. 135