Eng
lish
Kontakt
Išči
Meni
Tečaji za odrasle
Izpiti
Knjige
Za otroke
Na tujih univerzah
Seminar SJLK
Simpozij obdobja
Izobraževanja za učitelje
Obdobja 38_zbornik_listanje:
Pojdi na
1
2-3
4-5
6-7
8-9
10-11
12-13
14-15
16-17
18-19
20-21
22-23
24-25
26-27
28-29
30-31
32-33
34-35
36-37
38-39
40-41
42-43
44-45
46-47
48-49
50-51
52-53
54-55
56-57
58-59
60-61
62-63
64-65
66-67
68-69
70-71
72-73
74-75
76-77
78-79
80-81
82-83
84-85
86-87
88-89
90-91
92-93
94-95
96-97
98-99
100-101
102-103
104-105
106-107
108-109
110-111
112-113
114-115
116-117
118-119
120-121
122-123
124-125
126-127
128-129
130-131
132-133
134-135
136-137
138-139
140-141
142-143
144-145
146-147
148-149
150-151
152-153
154-155
156-157
158-159
160-161
162-163
164-165
166-167
168-169
170-171
172-173
174-175
176-177
178-179
180-181
182-183
184-185
186-187
188-189
190-191
192-193
194-195
196-197
198-199
200-201
202-203
204-205
206-207
208-209
210-211
212-213
214-215
216-217
218-219
220-221
222-223
224-225
226-227
228-229
230-231
232-233
234-235
236-237
238-239
240-241
242-243
244-245
246-247
248-249
250-251
252-253
254-255
256-257
258-259
260-261
262-263
264-265
266-267
268-269
270-271
272-273
274-275
276-277
278-279
280-281
282-283
284-285
286-287
288-289
290-291
292-293
294-295
296-297
298-299
300-301
302-303
304-305
306-307
308-309
310-311
312-313
314-315
316-317
318-319
320-321
322-323
324-325
326-327
328-329
330-331
332-333
334-335
336-337
338-339
340-341
342-343
344-345
346-347
348-349
350-351
352-353
354-355
356-357
358-359
360-361
362-363
364-365
366-367
368-369
370-371
372-373
374-375
376-377
378-379
380-381
382-383
384-385
386-387
388-389
390-391
392-393
394-395
396-397
398-399
400-401
402-403
404-405
406-407
408-409
410-411
412-413
414-415
416-417
418-419
420-421
422-423
424-425
426-427
428-429
430-431
432-433
434-435
436-437
438-439
440-441
442-443
444-445
446-447
448-449
450-451
452-453
454-455
456-457
458-459
460-461
462-463
464-465
466-467
468-469
470-471
472-473
474-475
476-477
478-479
480-481
482-483
484-485
486-487
488-489
490-491
492-493
494-495
496-497
498-499
500-501
502-503
504-505
506-507
508-509
510-511
512-513
514-515
516-517
518-519
520-521
522-523
524-525
526-527
528-529
530
38 Simpozij OBDOBJA U tako zamišljenom komunikacijskom procesu osnovni je cilj na svakoj razini sačuvati obavijesni sadržaj prethodne razine i u konačnici da slušatelj primi onu obavijest koju je govornik proizveo i odaslao (Levelt 1995; Horga, Liker 2016). Jedno je od temeljnih pitanja govorne proizvodnje pitanje odnosa reprezentacijske razine jezičnih jedinica i izgovorne razine njihove realizacije. Na fonološkoj seg- men talnoj razini pretpostavlja se da su fonemi zabilježeni u svijesti govornika kao apstraktni, diskretni i nepromjenjivi entiteti koji se artikulacijom pretvaraju u varijabilan, povezan i teško segmentiran govorni pokreti i zvučni niz glasnika. Takva realizacija diskretnih jedinica uvjetovana je biomehaničkom i akustičkom prirodom govora koja stavlja određena ograničenja na ifzičke pokrete i koordinaciju rada govornih organa, a onda i na proizvedeni akustički rezultat. Valja reći da su u nekim slučajevima, iako nema posebnog biomehaničkog ograničenja za realizaciju nekog fonema, neke realizacije određene prirodom pojedinog jezičnog sustava. Usporedbom jezika s različitim brojem vokala potvrđeno je da su koartikulacijska ograničenja veća u jezicima s većim brojem vokala nego u onima s manjim brojem vokala, kako bi se spriječilo moguće preklapanje akustičkih svojstava vokala i moguće poteškoće u njihovoj identiifkaciji, ako bi se u gustom vokalskom prostoru dopustio velik koartikulacijski varijabilitet (Manuel 1990 u Farnetani, Recasens 2013). Uostalom, fonetske razlike među jezicima uvjetovane su velikim mogućnostima čovjekovih artikulacijskih mehanizama i slobodom izbora govornika pojedinog jezika da odabere onaj skup pokreta koji osigurava najekonomičnije funkcioniranje i učinkovitu fonetsku realizaciju. Odnos reprezentacije i realizacije fonema nije jednoznačan. U hrvatskome se tako mogu pronaći različite varijante realizacije fonema: tipična varijanta, kao u /pas/ – [pas], kada se adaptira susjednim glasnicima, ali zadržava sva bitna obilježja. Sljedeća je mogućnost realizacije fonema u asimilacijskim uvjetima, kada fonem poprima obilježja tipične realizacije nekog drugog fonema, npr. /iz pera/ – [ispera]. U izgovoru fonema kao posebnog alofona mijenja se neko njegovo razlikovno obilježje te se ostvaruje bitno različit glasnik, ali koji nema u dotičnom jeziku samostalnu fonološku funkciju, npr. /banka/ – [baŋka]. Dva se ista fonema mogu naći jedan do drugog i spojiti se u izgovoru u neki drugi tipičan fonem /on je/ – [oɲe]. Konačno, fonem se može realizirati kao tzv. nulti fonem, tj. da se ne materijalizira u nekom glasniku, primjerice u /nedam mu/ – [nedamu]. Postoji i obrnuti smjer odnosa fonem – glasnik ako se u jeziku pojavljuju tzv. prozodijski fonemi koji nemaju fonemsku segmentalnu ulogu, već omogućuju lakši izgovor. Tako ćemo, budući da je slog minimalna izgovorljiva jedinica, želeći izgovoriti /t/, ustvari reći [tə], dakle dodat ćemo nefonemski glasnik [ə]. Navedene pojave ukazuju na složeni odnos između fonema i njegove realizacije i u proizvodnji govora i u njegovom primanju, jer slušatelj na temelju zvučnog signala, u kojem je fonemski sastav zamagljen, mora otkriti fonemski sastav koji je bio u podlozi govornikova oblikovanja poruke. Kao što je rečeno, ovisno o repertoaru razlikovnih obilježja ili unutarnjih raz- likovnih obilježja koje pojedini autor koristi za opis nekog jezika ovisit će i opis 28